Topraksız Tarım

 

Topraksız tarım sistemleri ve topraksız bitki yetiştirme ortamları, bahçelerinde yüksek verim arayan yetiştiriciler için birinci alternatiftir. Toprağa kıyasla bitkilerde daha hızlı büyüme ve daha fazla mahsül toplama imkanı sunmaktadır. Otomatik topraksız tarım sistemleri sayesinde çok az iş gücü ile çok fazla ürün yetiştirmek mümkündür. Otomatik olmayan topraksız tarım sistemlerinde ise günlük kısa bir bakım ile mükemmel sonuçlar alınabilir. Topraksız tarıma dair paylaşacağımız yazıda ihtiyacınız olan tüm bilgileri bulabilirsiniz.

 

Bitki yetiştirmek için bazı kritik ortam koşullarının sağlanması gerekir. Bu koşullar sağlanmazsa gözden kaçan küçük verim kayıpları yaşanabilir ve hatta hasatın büyük kısmı yitirilebilir. Topraksız tarım uygulamalarında dikkat etmeniz gereken faktörleri inceleyelim.

 

 

Topraksız bitki yetiştirme ortamları; coco peat, taş yünü, perlit, kenevir lifi gibi hava geçirgenliği yüksek olan, gübre ilavesi içermeyen ve bitkilerin köklerinin tutunarak destek alabileceği yetiştirme medyalarıdır.

 

Bu medyalarda bitki yetiştirmek yarı topraksız tarım olarak tanımlanabilir. Kökler suyun içinde durmaz fakat günde birden fazla kez az miktarlarda sulanabilir veya sürekli otomatik sulamayan bağlanabilir. Bu sayede bitkilerin kökleri sürekli olarak besin ve suya erişim sağlar. Kullanılan topraksız bitki yetiştirme ortamlarının hava geçirgenliği yüksek olduğu için kökler havasız kalmaz ve sürekli sulamaya bırakılarak yüksek verim sağlanır.

 

 

Topraksız tarım sistemleri temel olarak, Jiffy tablet, taş yünü veya viyol içerisine ekilmiş fidelerin veya tohumların sepet saksılar yardımıyla köklerini suya sarkıtabildikleri bitki yetiştirme sistemleridir. Modern tarım metodları arasında en verimli seviye olarak kabul edilmektedir.

 

Topraksız tarım sistemleri basitçe üçe ayrılır;

 

1-NFT akan su sistemleri;

 

NFT(Nutrient filming technique) sistemler yaygınca gördüğümüz boru veya oluklar içerisine sepet saksılarda ekilmiş bitkileri yetiştirmek için kullanılan bir tasarımdır. Katlı olarak dikey uygulanabilirken tek katlı yetiştirme ortamları için de uygundur. NFT prensibi ile çalışan ürünlere örnek olarak Terra Aquatica Growstream 40'ı gösterebiliriz.

 

NFT sistemlerde oluk veya boruların taban kısmından düşük debili olarak su akıtılır. Su oluk veya borulara su pompası yardımıyla pompalanır ve pompalama sürekli bir biçimde yapılır. Bu şekilde oluklardan az miktarda fakat sürekli olarak su ve besin pompalanır. Az miktarda su pompalanmasının nedeni hava köklerinin suya girmemesini ve oluk içerisinde kalan hacimden oksijen almasını sağlamaktır. Su tankındaki su azaldıkça yenilenir ve su tankının içindeki besin solüsyonunun pH ve EC değerleri günlük olarak kontrol edilmelidir.

 

2- DWC(Deep water culture) sistemler;

 

DWC sistemler hava pompası, hava taşı, su tankı ve su tankının kapağına yerleştirilen bir sepet saksıdan oluşur. Bitkinin kökleri sepet saksıdan su tankında bulunan solüsyonun içinde büyür. NFT sistemlerin aksine her bitki için yaygın olarak 12-20 litre arasında su tankı bulunur.

 

Su tankı içerisindeki su seviyesi sepet saksının 3-5 santimetre aşağısına denk gelecek şekilde besin solüsyonuyla doldurulur. Bu sayede hava köklerinin önemli bir kısmı su tankı içerisindeki boş hacimden oksijen alır. Su tankına sürekli olarak hava taşı ve hava pompası yardımıyla oksijen pompalandığı için kökler oksijensiz kalmaz, aksine suda çözünen fazla miktarda oksijen sayesinde kusursuz bir performans sergiler.

 

DWC sistemlerin dezavantajı suya sürekli oksijen basıldığı için uygulamalarımızda kullandığımız gübrelerin içerisinde bulunan demirin oksitlenmesi ve su tankının dibinde çökelti oluşturmasıdır. Bu sebeple DWC kovalarının en az ayda bir temizlenmesi önerilir. 

 

Bitkiler suyu tükettikçe pH dengelenerek, gerekirse yeni solüsyon eklentisi yapılarak ve 1-2 haftada bir suyu yenilemek DWC sistemlerin verimliliğini arttırmaktadır.

 

3- Aeroponic sistemler;

 

Aeroponic sistemler DWC sistemlerde olduğu gibi bir su tankı ve su tankının kapağına yerleştirilmiş sepet saksıdan oluşur. Aeroponic sistemlerde su tankı DWC sistemlerde olduğu gibi tamamen doldurulmaz ve hava pompasına ihtiyaç duyulmaz. Bunun yerine su tankının içerisinde bulunan besin solüsyonunu köklere spreyleyen bir mekanizma bulunur. 

 

Fideler sepet saksılar yardımıyla aeroponic sisteme yerleştirilir ve spreyleme mekanizması sürekli olarak çalıştırılır. Bu sayede kökler su tankı içerisinde geniş bir oksijen alanına sahipken sürekli olarak su ve besine erişim sağlar. Aeroponic sistemlerin en önemli özelliği minimum su ve gübre kullanımıyla yetiştirme imkanı sağlamasıdır.

 

 

Günümüzde tüm tarım uygulamalarında yaşanan en büyük problemler arasında steril olmayan fideler, ilaçlı veya problemli genetiğe sahip tohumlar yer almaktadır. Steril fide ve sağlıklı bir genetiğe sahip tohumlarla yapılacak tüm yetiştirmelerde başarı oranı ciddi miktarda yükselmektedir.

 

Steril ve sağlıklı fideler toprağa ekilerek diğer ideal ortam koşulları sağlandığında başarılı bir yetiştirme süreci başlamış olur.

 

Tohumdan başlatılan ekimlerde ise, önce tohum çimlendirilmeli sonra küçük bir fide saksısına veya sepet saksıya ekilmelidir. Profesyonel uygulamalarda tohum çimlendirmek için birçok yetiştirme ortamı(taşyünü, jiffy, ekim viyolleri) veya hobi uygulamalarında kağıt peçete kadar basit çözümler yaygın olarak kullanılmaktadır. UrbanGarden olarak topraksız tarım uygulamalarında çimlendirme için toprak kullanımından kaçınmanızı öneriyoruz.

 

Tohumlarınızı tercihen 5.8 pH ayarlanmış bir bardak temiz suya bırakıp 6-10 saat beklediğinizde, dibe çöken tohumlar çökmeyenlere kıyasla daha yüksek çimlenme ihtimaline sahip olacaklardır. Tohumlar bu aşamadan sonra, endüstriyel uygulamalarda geniş viyol tepsileri ve küçük/hobi uygulamalarında jiffy tablet ve ıslak kağıt peçete gibi yetiştirme ortamlarında çimlenmeye bırakılabilir. Çimlenme esnasında tohumların herhangi bir şekilde ışık görmemesi önemlidir.

 

Tohumlar çimlendikten sonra çoğunlukla Jiffy tablet, taş yünü veya viyol yüzeyinin 1-2 cm derinine ekilerek üzerinin hafifçe örtülmesi yeterlidir. Çok derine ekilen tohumlarda filizlenmeme ihtimali olabilmektedir. 

 

Tohumlar ekim yapılan fide saksısında veya sepet saksıda filizlendikten sonra köklerin gelişmesi için bu saksıda veya klon sisteminde büyütülür. Kökler saksılarda yayıldıktan sonra eski saksı hacminin en az 2 katı büyüklükteki yeni bir saksıya veya topraksız tarım sistemine taşınır. Bitki türüne göre 1-3 defa saksı değiştirilmesi yaygındır fakat topraksız tarım sistemlerinde klon sistemi ve ana sistem olmak üzere iki aşama bulunmaktadır.

-Sıcaklık; 

Ortam sıcaklığının büyüme döneminde 20-30 santigrat derece, meyve ve çiçek verme döneminde ise 20-25 santigrat derece arasında tutulmasına özen gösterilmelidir. Aksi taktirde bitkilerde büyüme bozuklukları ve ekstrem durumlarda ise çok daha büyük zararlar gözlenebilir.

 

-Nem; 

Ortam neminin büyüme döneminde %55-70, meyve ve çiçek verme döneminde ise %40-60 arasında tutulmasına özen gösterilmelidir. 

 

Nem sıcaklık kadar hayati bir önem taşımamakla beraber, özellikle büyüme döneminde bitkilerinizin büyüme hızında katkı sağlayan çok önemli bir ortam faktörüdür. Benzer şekilde meyve ve çiçek verme döneminde çok düşük nem değerleri ürün kalitesini ve ağırlığını olumsuz yönde etkilerken, çok yüksek nem değerleri ise küflenme riskini ciddi oranda arttıracağından hasat edilen mahsülün büyük kısmının çöpe gitmesine sebep olabilmektedir.

 

Topraksız klonlama(çelikleme) sistemlerinde nem problemi çok büyük ölçüde azalmaktadır. Köklendirme için kesinlikle topraksız klonlama sistemleri tercih edilmelidir.

 

 

Işık bitkilerin fotosentez yapabilmesi için gereken anahtar elementlerden bir tanesidir. Çimlenme esnasında kullanılmaz, fide aşamasından çiçek ve meyve verme evresine kadar yoğunluğu arttırılarak kullanılır. Ürün verme döneminde büyüme dönemine kıyasla çok daha yoğun ışığa ihtiyaç duyulmaktadır. Bitkinizin tüm kısımlarının ışık görecek şekilde budanması da özellikle bu dönemde çok önemlidir.

Kapalı tarım alanlarınızda çeşitli ışık kaynaklarına başvurabilirsiniz. Günümüzde tarih olmaya yaklaşan MH/HPS ve floresan lambalar ucuz ve kısa ömürlü çözümler olarak uzun yıllardır önümüze çıkmaktadır. Elektrik tüketimleri yüksek ve foton çıkışları görece düşüktür.

 

Günümüzün teknolojisi olan LED aydınlatma sistemleri ise daha az güç harcayarak daha fazla foton çıkışı avantajına sahiptir. Tarımsal LED aydınlatma sistemleri ise kendi içlerinde kalite sınıflarına sahiptir.

 

En alt segmentte Çin malı veya muadili LED ve driver(sürücü) kullanan üreticilerin ürünleri MH/HPS tipi lambalara kıyasla daha yüksek çıkışa sahip olup daha ileri seviye LED üreticilerinin ürünlerine kıyasla ise hayli geride kalmaktadır. Aktif(fanlı) soğutmaya sahip tüm tarımsal LED sistemleri bu sınıfa dahil edilebilir.

 

Orta segment LED sistemler ise pasif soğutmaya(fansız) sahip fakat yine Çin malı veya muadili LED ve driver(sürücü) kullanan üreticilerin ürünleridir. Bu ürünlerin fiyatları da değişken olup verimlilik sınıflarına göre orta-alt ve orta-üst olarak iki farklı segmente dahil edilebilir. Orta alt sınıfa Çin malı komponent kullanılan ürünler, orta üst sınıfa ise Çin malı olmayan fakat en üst kalitede olmayan orta sınıfta komponentler kullanılan ürünler dahil edilebilir.

 

Üst segmentte ise yaygın olarak Samsung ve Osram marka LED'lerle üretilmiş, Meanwell ve Osram marka LED driver(sürücü) ile tamamlanmış yüksek verimliliğe sahip tarımsal LED sistemleri dahildir. Tüm ürünlerde pasif(fansız) soğutma olup LED teknolojisinin gerçek avantajlarının gözlemlenebildiği tek sınıftır. Endüstriyel tarım şirketlerinin tercihi olan üst segment LED sistemler hobi bahçecileri için de yüksek verimde çalışmayı mümkün kılmaktadır.

 

 

Her tarım uygulamasında kontrol edilmesi gereken bir diğer önemli ortam koşulu da havalandırmadır. Sera içerisinde oluşacak kötü kokuların filtrelenmesi için karbon filtre ve fan sistemleri büyük önem taşımaktadır.

 

Bunun dışında özellikle sık bir şekilde büyüye bitkilerin küflenme veya havasızlık problemleri yaşamaması adına ortamda fanlar ve vantilatörler yardımıyla bir hava akımı yaratılmalıdır. Fanlar bitkilere doğru pozisyonlanabilir fakat çok yakından çok şiddetli bir hava akımı meyve ve çiçeklerin kurumasın sebep olabilir. Havalandırma ekipmanınızın yetiştirme ortamında mümkün olduğunca homojen bir akım yaratacak şekilde kurulması önemlidir.

 

     1- pH:

Bitkilerinizi sularken hazırlayacağınız gübre ve ilave besin karışımının pH değerini inceleyelim.

 

Coco coir, slab vb. ürünler: 5.6-6.2

Taşyünü: 5.6-6.2

NFT topraksız tarım sistemleri: 5.6-6.2

DWC topraksız tarım sistemleri: 5.6-6.2

Aeroponic topraksız tarım sistemleri: 5.6-6.2

 

Bu pH değerleri sağlanamadığı taktirde bitkileriniz ihtiyaç duydukları N-P-K ve diğer ek besin ve mineralleri kullanamayacaktır.

 

Değerlerin günlük olarak kontrol edilmesi gerekir. Besin karışımınızın pH değerini ayarlayabilmek için bir pH ölçerle birlikte pH UP veya pH Down ürünlerini kullanabilirsiniz. Karışıma ekleyeceğiniz bitki besinleri asidik olduklarından pH'ı düşürme eğilimindedir. Gübre ve ilave bitki besinleri eklendikten sonra bir pH ölçümü yapılmalı, ve duruma göre pH Up veya pH down ürünlerinden birisi eklenerek bitkileriniz için ideal pH aralığı olan 6.2-6.5 değerleri sağlanmalıdır. 

 

Çok fazla ürün üreten endüstriyel firmaların ise otomatik gübre dozlama sistemleri kullanmaları günlük bakım sürelerini ve işçi ihtiyaçlarını minimuma indirmektedir.

 

     2- EC(TDS):

-Bitkilerinizin doğru beslenebilmesi için sağlanması gereken bir diğer ortam koşulu ise gübre ve ilave besin karışımınızın EC veya TDS(ppm) değerleridir. EC(Electrical conductivity) ve TDS(Total dissolved solids) değerleri bitkilerinize verdiğiniz gübre ve ilave besin maddelerinin yoğunluğunu ifade eden değerlerdir. Bu değerleri kontrol ve manipüle ederek bitkilerinizin beslenme bozukluklarını çözebilir veya beslenme verimliliklerini arttırabilirsiniz.

 

EC ve TDS(ppm) ölçerler size 2 farklı birimde değer verecektir. Tarımsal olarak bakıldığında bu iki değeri de bitkilerinizi beslerken kullanabilirsiniz. Hassas ayarlama yapmak isteyen yetiştiricilerin TDS(ppm) değerini ölçmesi daha istikrarlı veri toplamalarına yardımcı olacaktır.

 

EC değerini TDS(ppm) değerine çevirmek için 500 ile çarpmalısınız. Örneğin besin karışımınızın EC değeri 1.3 ise TDS değeri 650ppm çıkacaktır. Benzer bir şekilde, okuduğunuz TDS değeri 1000ppm ise EC değeri 2 olarak hesaplanabilir. 

 

Bitkilerinizin sağlıklı beslenebilmesi için aşağıdaki EC ve TDS değerleri referans alınabilir;

 

Tohumlar için: 50-100ppm veya 0.1-0.2 EC

Filizler ve fideler için: 100-300ppm veya 0.2-0.6 EC

Büyüme dönemindeki bitkiler için: 300ppm-650ppm veya 0.6-1.3 EC

Meyve ve çiçek verme dönemindeki bitkiler için: 650ppm-2000ppm veya 1.3-4 EC

 

Bitkilerinizin doğru beslenip beslenmediğini anlayabilmek için yapraklarının sürekli kontrol edilmesi gerekir. Olağan dışı renk değişimleri ve izler gözlemlendiğinde çeşitli testler uygulanabilir. Bitkiler yanlış sulama ve gübrelemeden kaynaklı bir sorun yaşadığı zaman son sulamadaki değerlerin, bol suyla yeni yapılacak bir sulamadan sonra tablaya sızan eski solüsyondaki değerlerle karşılaştırılması gerekmektedir. Böylece bitkinin besin ve su tüketimine dair veri elde ederek sorunun çözümünde doğru yöntemi uygulamak mümkün olacaktır.

 

 

Bitkilerinizin yapraklarında beslenme bozukluklarına dair izler ve işaretler görüyorsanız, bitkilerinizi pH ve EC değerlerini ölçtüğünüz suyla bolca sulayın. Sulama sonrasında tablaya sızan eski solüsyonu bir ölçüm kabına toplayarak ölçeceğiniz pH ve EC değerlerini, bir önceki gübreleme programınızda hazırladığınız solüsyonda ölçtüğünüz değerlerle karşılaştırın. Veya topraksız tarım sisteminizin su tankında bulunan solüsyonu günlük olarak ölçün.

Sağlıklı beslenen bir bitki bir önceki sulamada verdiğiniz suyu büyük ölçüde tüketmelidir ve aynı zamanda, pH değeri aynı veya daha yüksek, EC değeri ise daha düşük olacak eski solüsyonu tablaya sızdırması gerekmektedir. Benzer bir şekilde topraksız tarım sistemlerinde sağlıklı bir şekilde büyüyen bir bitkinin su tankında bulunan suyuna pH değerinin zamanla sabit kalması veya artması, EC değerinin ise zamanla azalması beklenir. Bu koşullar gözlemlendiğinde bitkiniz için doğru besleme programını oluşturulmuş olacak ve beslenme kaynaklı sorunların neredeyse tamamının önüne geçilebilecektir.

 

Fakat her zaman ilk seferde bitkinin istediği gübre yoğunluğunu tam olarak tahmin etmemiz neredeyse imkansızdır. Su tankındaki veya tablaya sızan solüsyondaki EC değerinin azalması asidik içerikten oluşan gübrelerin bitki tarafından emildiğini gösterdiği için, ölçülen pH değerinin daha yüksek ölçülmesi veya benzer bir şekilde su tankında zamanla artması beklenmelidir. 

 

Eğer tablaya sızdırılarak kontrol edilen eski besin solüsyonunun veya su tankına doldurmuş olduğunuz besin karışımının EC veya TDS(ppm) değeri sıradaki sulama zamanına kadar azalmıyorsa bitkiniz besin alamıyor demektir.

 

Böyle bir durumla karşılaşıldığında toprak saksı hacminin en az 3 katı kadar suyla yıkanmalıdır. Yıkama işlemi saksının tüm bölgelerinden su akacak şekilde yapılmalıdır. Topraksız tarım sistemlerinde ise su tankı boşaltılmalı ve yeni bir karışım hazırlanmalıdır. Bu işlem sonrası elimizde kalan atık su bahçe ve çim sulamak için kullanılabilir. 

 

Toprak yıkama işlemi sonrasında toprakta birikerek beslenme bozukluklarına sebep olan gübre ve mineral birikiminden kurtulmuş olacaksınız. Benzer bir şekilde su tankınızı yenilediğinizde yanlış yoğunlukta hazırladığınız solüsyonu düzeltebilirsiniz.

 

Bu aşamada bitkiler için daha önce kullanmış olduğunuz EC veya TDS(ppm) değerine kıyasla daha düşük yoğunlukta gübre ve besin içeren yeni bir solüsyon hazırlamanız gerekmektedir. Sızdırma testi veya su tankında yapacağınız günlük ölçümler sayesinde topraksız tarım uygulamalarında için pH değerini 5.6-6.2 arasında tutarak bitkileriniz için ideal EC veya TDS değerini belirleyebilmeniz mümkündür.

 

Kendi bahçenizde toprak kullanarak yetiştiriciliğe başlamak için ihtiyacınız olan tüm bilgileri sizinle paylaştık. Hangi ürünü kullanmanız gerektiği konusunda kararsızsanız eğer bizimle iletişime geçebilir ve uzman ekibimizden ürün tavsiyeleri alabilirsiniz.

 

Bilgilerin faydalı olmasını diliyor ve UrbanGarden ailesi olarak blog sayfamızı ziyaret ettiğiniz için teşekkür ediyoruz.

 

Mutlu hasatlar!